Kalça Displazisi ve Periasetabular Osteotomi (PAO) Nedir?

Kalça Displazisi: Kalça eklemini oluşturan yuvanın (asetabulum) sığ olması, yeterince eğimli olmaması veya femur başını (topuz) yeterli derecede örtmemesi durumudur. Bu anatomik uyumsuzluk nedeniyle femur başı yuva içinde stabil kalamaz, eklem kenarlarına (labrum ve kıkırdak) aşırı yük biner ve zamanla bu yapılar hasar görür.

Periasetabular Osteotomi (PAO): Kalça eklemini koruyucu büyük bir cerrahi girişimdir. Bu ameliyatta, kalça yuvasını (asetabulum) çevreleyen leğen kemiği (pelvis) üzerinde dikkatli ve hassas kemik kesileri yapılır. Bu kesilerle asetabulum, pelvisin geri kalanından serbestleştirilir. Ardından, serbestleştirilen asetabulum parçası, femur başını daha iyi örtecek ve eklem mekaniğini düzeltecek şekilde yeniden konumlandırılır (döndürülür ve kaydırılır). İdeal pozisyona getirilen asetabulum, metal vidalarla yeni yerine sağlam bir şekilde tespit edilir. Bu ameliyat, tekniği ilk tanımlayan İsviçreli cerrah Prof. Reinhold Ganz’a ithafen sıklıkla Ganz Osteotomisi olarak da adlandırılır.

PAO’nun Amacı:

• Kalça eklemindeki ağrıyı gidermek.
• Eklem mekaniğini düzelterek femur başına daha iyi bir örtünme ve stabilite sağlamak.
• Labrum ve kıkırdak üzerindeki anormal yüklenmeyi azaltmak.
• Kalça eklemi kireçlenmesinin (osteoartrit) gelişimini önlemek veya ilerlemesini önemli ölçüde geciktirmek.
• Hastanın kendi doğal kalça eklemini koruyarak uzun yıllar fonksiyonel kalmasını sağlamak.

PAO Ameliyatı Kimler İçin Uygundur? Endikasyonlar

PAO, her kalça displazisi hastası için uygun değildir. Bu ameliyatın başarılı olabilmesi için doğru hasta seçimi çok önemlidir. İdeal adaylar genellikle şu özelliklere sahiptir:

• Semptomatik Kalça Displazisi: Kalça veya kasık ağrısı, takılma, kilitlenme, güvensizlik hissi gibi displaziye bağlı şikayetleri olan hastalar.
• Yaş: Genellikle genç erişkinler ve adolesanlar (tipik olarak 15 ila 45-50 yaş arası) tercih edilir. Bu yaş grubunda eklemi koruma potansiyeli daha yüksektir.
• Minimal veya Hiç Kireçlenme: En önemli kriterlerden biridir. PAO’nun amacı kireçlenmeyi önlemek olduğundan, ameliyat sırasında kalça ekleminde belirgin kireçlenme (ileri derecede kıkırdak hasarı) olmaması gerekir. Hafif başlangıç düzeyindeki kıkırdak hasarları tolere edilebilir. İleri kireçlenmesi olan hastalarda PAO yerine kalça protezi daha uygun bir seçenektir.
• Yeterli Eklem Hareket Açıklığı: Ameliyat öncesi kalça hareket açıklığı büyük ölçüde korunmuş olmalıdır.
• Konservatif Tedaviye Yanıtsızlık: Ameliyat kararı genellikle aktivite modifikasyonu, fizik tedavi gibi konservatif yöntemlerin semptomları kontrol etmede başarısız olması durumunda verilir.
• Genel Sağlık Durumu: Hastanın büyük bir ameliyatı kaldırabilecek genel sağlık durumuna sahip olması gerekir.

Kalça Displazisinin PAO’yu Düşündüren Belirtileri

Semptomatik kalça displazisi olan hastalarda sık görülen belirtiler şunlardır:

• Ağrı: En sık belirtidir. Genellikle kasık bölgesinde veya kalçanın yan tarafında hissedilir. Bazen uyluğa veya kalçanın arkasına yayılabilir. Ağrı genellikle aktiviteyle (yürüme, koşma, spor), uzun süre ayakta kalma veya oturma ile artar. Keskin, batıcı tarzda olabileceği gibi künt, sızlayıcı tarzda da olabilir.
• Mekanik Belirtiler: Kalçada klik sesi, atlama, takılma veya kilitlenme hissi (bu genellikle eşlik eden labrum yırtığına işaret eder).
• İnstabilite Hissi: Kalçada güvensizlik, boşalma veya “yerinden çıkacakmış gibi” olma hissi.
• Yorgunluk ve Topallama: Özellikle uzun süreli aktivitelerden sonra kalça çevresinde yorgunluk hissi veya hafif topallama.
• Hareket Kısıtlılığı: Kalçayı belirli yönlere hareket ettirmede zorlanma veya ağrı.

Tanı ve Ameliyat Öncesi Değerlendirme

PAO ameliyatı öncesinde kalça displazisinin derecesini, eklemdeki kıkırdak ve labrumun durumunu ve hastanın ameliyata uygunluğunu belirlemek için kapsamlı bir değerlendirme yapılır:

• Detaylı Öykü: Ağrının başlangıcı, karakteri, yeri, tetikleyen faktörler, instabilite hissi, çocukluk çağı kalça sorunları öyküsü, aile öyküsü sorgulanır.
• Fizik Muayene: Hastanın yürüyüşü, bacak uzunlukları, kalça ekleminin aktif ve pasif hareket açıklığı (özellikle iç rotasyon ve fleksiyondaki kısıtlılık), kas gücü, instabilite ve sıkışma testleri (FADIR, FABER vb.) dikkatlice değerlendirilir.
• Görüntüleme Yöntemleri:
  
  • Röntgen (X-ray): Tanı ve planlama için temel yöntemdir. Ayakta çekilen özel pelvis ve kalça grafileri (AP Pelvis, Yalancı Profil (False Profile), Dunn lateral gibi) istenir. Bu grafiler üzerinde asetabulumun derinliği, eğimi, femur başını örtme derecesi (Lateral Merkez-Kenar Açısı – LCEA gibi), femur başının şekli ve erken kireçlenme bulguları gibi birçok ölçüm yapılır. Displazinin tipi ve şiddeti belirlenir.
  • Bilgisayarlı Tomografi (BT): Özellikle kemik anatomisini üç boyutlu olarak daha detaylı görmek, asetabulumun ve femur başının pozisyonunu tam olarak anlamak ve cerrahi kesilerin hassas planlaması için sıklıkla kullanılır.
  • Manyetik Rezonans (MR) Görüntüleme veya MR Artrografi (MRA): Eklem içindeki yumuşak dokuları (labrum, kıkırdak, bağlar) değerlendirmek için çok önemlidir. Displaziye sıklıkla eşlik eden labrum yırtıklarını ve kıkırdak hasarının derecesini göstermede MRA (ilaçlı MR) altın standarttır. Bu bulgular ameliyat stratejisini etkiler.
• Tanısal Eklem İçi Enjeksiyon: Ağrının kesin olarak kalça ekleminden kaynaklandığını doğrulamak için lokal anestezik enjeksiyonu yapılabilir.

Periasetabular Osteotomi (PAO) Ameliyatı Nasıl Yapılır?

PAO, teknik olarak zorlu ve deneyim gerektiren büyük bir kalça ameliyatıdır. Genellikle şu adımları içerir:

1. Anestezi: Genel anestezi veya spinal/epidural anestezi uygulanır.
2. Cerrahi Yaklaşım: Genellikle kalçanın ön tarafından yapılan tek bir cerrahi kesi (anterior yaklaşım) kullanılır. Kaslar dikkatlice ayrılarak leğen kemiğine ulaşılır.
3. Osteotomi Kesileri: Cerrah, özel kesici aletler ve görüntüleme (skopi – hareketli röntgen) rehberliğinde, asetabulumu çevreleyen leğen kemiğinde (iskium, pubis ve ilium kemiklerinde) planlanmış hassas kesiler yapar. Bu kesilerle asetabulum, pelvisin geri kalanından hareket edebilecek şekilde serbestleştirilir. Bu sırada asetabulumun kanlanması ve önemli sinir yapıları korunur.
4. Asetabulumun Yeniden Konumlandırılması: Serbestleştirilen asetabulum parçası, femur başını daha iyi örtecek ve eklem mekaniğini düzeltecek şekilde dikkatlice döndürülür ve kaydırılır. İdeal pozisyon skopi ile kontrol edilir.
5. Tespit (Fiksasyon): Yeniden konumlandırılan asetabulum, genellikle 3 ila 5 adet uzun metal vida kullanılarak pelvis kemiğine sağlam bir şekilde sabitlenir.
6. Eş Zamanlı Kalça Artroskopisi (Sıklıkla Yapılır): PAO ameliyatlarının büyük bir kısmında, osteotomi öncesinde veya sonrasında, kalça eklemine küçük deliklerden kamera ile girilerek (artroskopi) eşlik eden labrum yırtığı tamir edilir ve varsa eklem içindeki diğer küçük sorunlar (kıkırdak düzensizlikleri, sıkışmaya neden olabilecek küçük kemik çıkıntıları) düzeltilir. Bu, PAO’nun başarısını artıran önemli bir adımdır.
7. Kapatma: Yara katmanları kapatılır, dren yerleştirilebilir.

Bu ameliyat, kalça koruyucu cerrahi konusunda özel uzmanlığa sahip Prof. Dr. Murat Bozkurt gibi cerrahlar tarafından gerçekleştirilmelidir.

PAO Cerrahisi: Riskler, Faydalar ve Çok Uzun İyileşme Süreci

PAO, önemli faydalar sunan ancak büyük bir cerrahi olması nedeniyle potansiyel riskleri de olan bir ameliyattır.

• Faydalar:
  
  • Kalça displazisine bağlı ağrıda belirgin ve kalıcı azalma.
  • Kalça ekleminin stabilitesinin ve mekaniğinin iyileştirilmesi.
  • Hastanın kendi doğal kalça ekleminin korunması.
  • Kalça kireçlenmesi gelişiminin önlenmesi veya uzun yıllar (15-20 yıl veya daha fazla) geciktirilmesi.
  • Fonksiyonların iyileşmesi ve birçok aktiviteye geri dönüş imkanı.
• Riskler:
  
  • Genel cerrahi ve anestezi riskleri (enfeksiyon, kanama, pıhtılaşma – DVT/PE).
  • Sinir Hasarı: Ameliyat sırasında siyatik sinir, femoral sinir veya uyluğun yan tarafında his kaybına neden olan lateral femoral kutanöz sinirde gerilme veya yaralanma riski vardır (genellikle geçicidir ancak nadiren kalıcı olabilir).
  • Kaynamama (Nonunion) veya Gecikmiş Kaynama: Kesilen kemiklerin iyileşmemesi veya yavaş iyileşmesi.
  • Yanlış Pozisyonda Kaynama (Malunion): Asetabulumun istenmeyen bir pozisyonda kaynaması.
  • Tespit Materyali (Vida) Sorunları: Vidaların gevşemesi, kırılması veya cilt altında rahatsızlık vermesi (gerekirse daha sonra çıkarılabilir).
  • Kırık: Osteotomi hattından veya vida yerlerinden kırık oluşması (nadir).
  • Damar Yaralanması (nadir).
  • Devam Eden Ağrı veya yetersiz semptom giderilmesi.
  • Uzun vadede yine de kireçlenme gelişmesi veya kalça protezi ihtiyacı (ancak PAO bu ihtiyacı önemli ölçüde geciktirir).
• İyileşme Süreci: PAO sonrası iyileşme çok uzun (6-12 ay veya daha fazla), zorlu ve hastanın tam katılımını gerektiren bir süreçtir.
  
  • Hastanede Kalış: Genellikle 3-5 gün.
  • Yük Verme Kısıtlaması: En önemli kısıtlamadır. Kemik kesilerinin tamamen kaynaması için ameliyat sonrası 6 ila 12 hafta boyunca koltuk değneği kullanarak ameliyatlı bacağa HİÇ yük vermemek (non-weight bearing) veya sadece parmak ucu basmak (touch-down weight bearing) gerekir. Bu kurala uymak hayati önem taşır.
  • Hareket Kısıtlamaları: Başlangıçta belirli kalça hareketleri (aşırı bükme, döndürme) kısıtlanır.
  • Yoğun Fizik Tedavi: Rehabilitasyonun temelidir ve aylarca sürer. Hastaneden çıktıktan hemen sonra başlar. Pasif hareketlerle başlanır, kemik kaynaması ilerledikçe çok yavaş ve kontrollü bir şekilde aktif hareketlere, denge egzersizlerine ve kas güçlendirmeye (özellikle kalça abdüktörleri ve core kasları) geçilir. Kalça PAO rehabilitasyonu konusunda deneyimli bir fizyoterapistle çalışmak şarttır.
  • Süreç: Masa başı işe dönüş 2-3 ay sürebilir. Araba kullanmaya dönüş benzer bir zaman alabilir. Normal yürüyüşe dönüş 3-4 ayı bulabilir. Koşma gibi daha yorucu aktivitelere veya spora dönüş genellikle en az 12 ay sürer.

Ankara’da Periasetabular Osteotomi (PAO) ve Prof. Dr. Murat Bozkurt’un Yaklaşımı

Periasetabular Osteotomi (PAO), kalça koruyucu cerrahinin en önemli ve teknik olarak en zorlu ameliyatlarından biridir ve Ankara’da bu konuda uzmanlaşmış merkezlerde yapılmaktadır. Prof. Dr. Murat Bozkurt, kalça displazisi ve PAO cerrahisi konusunda deneyimli bir hekim olarak şu yaklaşımı benimser:

• Doğru Tanı ve Titiz Hasta Seçimi: PAO’nun başarısı için en kritik adımın doğru hasta seçimi olduğunun bilincindedir. Hastanın semptomlarını, beklentilerini, detaylı radyolojik ölçümlerini (özellikle kireçlenme derecesini) dikkatlice değerlendirerek PAO için gerçekten uygun olup olmadığına karar verir. Özellikle ileri kireçlenmesi olmayan genç hastaları hedefler.
• Hassas Cerrahi Planlama ve Uygulama: Ameliyat öncesi 3D BT gibi yöntemlerle detaylı planlama yaparak, ameliyat sırasında asetabulumu en ideal pozisyona getirmek için hassas kesiler ve düzeltmeler yapar. Stabil vida tespiti sağlar.
• Eş Zamanlı Artroskopi: Displaziye sıklıkla eşlik eden labrum yırtıklarını ve diğer eklem içi sorunları aynı seansta artroskopik olarak tedavi ederek ameliyatın başarısını artırmayı hedefler.
• Kapsamlı Rehabilitasyon Yönetimi: PAO sonrası çok uzun ve kritik olan rehabilitasyon sürecinde hastaya yakın rehberlik ve destek sağlar, deneyimli fizyoterapistlerle işbirliği yapar.

Periasetabular Osteotomi (PAO), doğru seçilmiş genç hastalarda kalça displazisine bağlı ağrıyı gidermede ve kalça eklemini koruyarak kireçlenmeyi önlemede oldukça etkili bir cerrahi yöntemdir. Ancak büyük bir ameliyat olması ve çok uzun, sabır gerektiren bir rehabilitasyon süreci gerektirmesi nedeniyle karar vermeden önce tüm detayların uzman bir hekimle konuşulması şarttır. Ankara’da kalça displazisi ve PAO cerrahisi konusunda Prof. Dr. Murat Bozkurt’un deneyiminden faydalanabilirsiniz.

Detaylı bilgi ve randevu için Prof. Dr. Murat Bozkurt ile 0312 502 70 74 numaralı telefondan iletişime geçebilirsiniz.