Arka Ayak (Hindfoot) ve Subtalar Eklem

Ayak bileği ekleminin hemen altında yer alan arka ayak bölgesi, temel olarak iki önemli kemikten oluşur: Talus (aşık kemiği) ve Kalkaneus (topuk kemiği). Bu iki kemik arasındaki ana eklem Subtalar Eklem (Talokalkaneal Eklem)‘dir.

• Subtalar Eklem: Ayak bileği ekleminin aşağı-yukarı hareketinden (fleksiyon-ekstansiyon) farklı olarak, ayağın içe (inversiyon) ve dışa (eversiyon) doğru olan yan hareketlerinden sorumludur. Bu hareketler, özellikle bozuk veya eğimli zeminlerde yürürken ayağın zemine uyum sağlaması ve dengenin korunması için kritiktir.

Arka Ayak Artroskopisi Nedir?

Bu, arka ayaktaki (özellikle subtalar eklemdeki) sorunları teşhis ve tedavi etmek amacıyla, eklem çevresine yapılan birkaç küçük kesiden (portal) ince bir kamera (artroskop) ve özel cerrahi aletlerin sokularak uygulandığı kapalı bir ameliyat tekniğidir. Standart ayak bileği (tibiotalar) artroskopisinden farklı olarak, bu işlem daha derinde ve anatomik olarak daha karmaşık olan subtalar ekleme veya ayak bileği arkasındaki boşluğa odaklanır.

Amacı: Ağrıya neden olan patolojileri (iltihaplı doku, kemik çıkıntıları, serbest cisimler, kıkırdak hasarı) doğrudan görerek, minimal doku hasarı ile tedavi etmek, ağrıyı gidermek, eklem hareketini iyileştirmek ve fonksiyonları geri kazandırmaktır.

Arka Ayak Artroskopisi Hangi Durumlarda Uygulanır?

Arka ayak artroskopisi, genellikle diğer tedavi yöntemlerinin başarısız olduğu durumlarda düşünülür. Başlıca kullanım alanları şunlardır:

• Subtalar Artrit (Erken-Orta Evre): Eklemdeki kireçlenmeye bağlı ağrı, sertlik ve hareket kısıtlılığı durumlarında, eklem içindeki yıpranmış kıkırdak parçalarının temizlenmesi (debridman), iltihaplı eklem zarının (sinovya) çıkarılması (sinovektomi) ve ağrıya neden olan kemik çıkıntılarının traşlanması amacıyla yapılabilir. İleri evre kireçlenmede etkisi sınırlıdır.
• Posterior Ayak Bileği Sıkışması (Arka İmpingement): Özellikle ayak parmaklarını aşağı doğru bastırınca (plantarfleksiyon) ayak bileği arkasında ağrıya neden olan durumdur. Dansçılarda ve sporcularda sık görülür. Yumuşak doku (iltihaplı sinovya, skar dokusu) veya kemiksel (Os Trigonum adı verilen ek kemikçik, talusun arka çıkıntısı) sıkışmalar artroskopik olarak temizlenebilir veya çıkarılabilir.
• Sinüs Tarsi Sendromu: Ayak bileğinin dış tarafındaki “sinüs tarsi” adı verilen boşlukta devam eden ağrıya neden olan iltihaplanma (sinovit) veya bağ yaralanması sekelleri, konservatif tedaviye yanıt vermezse artroskopik olarak temizlenebilir.
• Subtalar İnstabilite: Tekrarlayan ayak bileği burkulmaları sonrası gelişen ve subtalar eklemi de etkileyen instabilite durumlarında, eklem içindeki hasarı değerlendirmek ve bazen sınırlı debridman yapmak için kullanılabilir (bağ tamiri genellikle açık yöntem gerektirir).
• Eklem İçi Serbest Cisimler: Travma veya kıkırdak hasarı sonucu eklem içine düşen kemik veya kıkırdak parçalarının çıkarılması. Bu parçalar takılma ve kilitlenmeye neden olabilir.
• Osteokondral Lezyonlar (OKL): Subtalar eklem yüzeylerindeki (talus veya kalkaneus) sınırlı kıkırdak ve kemik hasarlarının tedavisi (debridman, mikrokırık vb.).
• Sinovit: Romatoid artrit gibi iltihaplı romatizmal hastalıklarda veya travma sonrası gelişen kronik sinovitin (eklem zarı iltihabı) temizlenmesi.
• Tarsal Koalisyon Rezeksiyonu (Seçilmiş Vakalar): Arka ayaktaki kemikler arasındaki anormal kemiksel birleşmelerin (koalisyon) bazı tiplerinin artroskopik olarak çıkarılması.
• Enfeksiyon Tedavisi / Tanısal Biyopsi: Nadiren eklem enfeksiyonlarının temizlenmesi veya tanı amacıyla doku örneği alınması için kullanılabilir.

Arka Ayak Sorunlarının Belirtileri Nelerdir?

Arka ayak artroskopisi gerektirebilecek durumların belirtileri genellikle şunlardır:

• Derin Arka Ayak veya Topuk Ağrısı: Genellikle yeri tam olarak tarif edilemeyen, derinde hissedilen ağrı. Ağrı özellikle bozuk zeminde yürüme, koşma, zıplama veya ayağı içe/dışa çevirme hareketleriyle artar. Posterior sıkışmada ayak parmaklarını aşağı bastırınca ağrı tipiktir.
• Sertlik: Subtalar eklem hareketlerinde (içe/dışa basma) kısıtlılık veya sertlik hissi.
• Mekanik Belirtiler: Ayak bileği veya topuk bölgesinde klik sesi, atlama, takılma veya kilitlenme hissi.
• Güvensizlik Hissi: Yürürken veya koşarken ayak bileğinde boşalma veya dengesizlik hissi.
• Şişlik: Ayak bileği çevresinde, özellikle dış veya arka tarafta tekrarlayan şişlik.

Tanı Yöntemleri

Doğru tanı ve artroskopiye uygunluğun belirlenmesi için kapsamlı bir değerlendirme yapılır:

• Detaylı Öykü: Ağrının yeri, başlangıcı, karakteri, tetikleyen faktörler, mekanik semptomlar, geçirilmiş travmalar veya hastalıklar sorgulanır.
• Fizik Muayene: Ayak bileği ve arka ayak dikkatlice incelenir. Hassas noktalar (subtalar eklem hattı, sinüs tarsi, aşil tendonunun önü/arkası) palpe edilir. Subtalar eklem hareket açıklığı (inversiyon/eversiyon) ve ağrılı olup olmadığı değerlendirilir. Ayak bileği hareketleri, bağ stabilitesi ve yürüme paterni incelenir. Tanısal Subtalar Eklem Enjeksiyonu: Ağrının kesin olarak subtalar eklemden kaynaklandığını doğrulamak için görüntüleme (genellikle floroskopi veya ultrason) eşliğinde eklem içine lokal anestezik enjekte edilir. Ağrıda belirgin azalma olması tanıyı destekler ve cerrahi kararına yardımcı olabilir.
• Görüntüleme Yöntemleri:
  
  • Röntgen (X-ray): Ayak ve ayak bileğinin standart ve özel subtalar eklem grafileri (örn. Broden grafisi) çekilir. Kireçlenme bulguları, kemik çıkıntıları (spur), Os Trigonum, tarsal koalisyon, kırıklar veya eklem uyumu değerlendirilir.
  • Bilgisayarlı Tomografi (BT): Özellikle kemiksel detayları, koalisyonları, kireçlenmenin yaygınlığını, kemik çıkıntılarının boyutunu ve eklem içi serbest cisimleri göstermede çok faydalıdır. Cerrahi planlamada sıklıkla kullanılır.
  • Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Yumuşak dokuları (kıkırdak, sinovya, bağlar, tendonlar), kıkırdak hasarlarını (OKL), kemik iliği ödemini, sinovitisi ve sıkışmaya neden olabilecek yumuşak doku patolojilerini göstermede en iyi yöntemdir.

Arka Ayak Artroskopisi Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Arka ayak artroskopisi, ayak bileği artroskopisine göre daha az sıklıkla yapılan ve özel deneyim gerektiren bir tekniktir:

1. Anestezi: Genel veya spinal (belden uyuşturma) anestezi uygulanır.
2. Pozisyon: Hasta genellikle yüzüstü (pron) veya yan yatar pozisyonda ameliyat masasına alınır. Bazen eklemi rahatlatmak için hafif traksiyon (çekme) uygulanabilir.
3. Portal Girişleri: Ayak bileğinin arka-dış (posterolateral) ve arka-iç (posteromedial) tarafından, genellikle Aşil tendonunun her iki yanından, 2 veya 3 adet çok küçük (yaklaşık 0.5 cm) cerrahi kesi (portal) yapılır. Sinüs tarsi sorunları için bazen önden de portal açılabilir. Bu portalların yerleşimi, bölgedeki önemli sinir (Sural sinir, Posterior tibial sinir) ve damarlara zarar vermemek için büyük dikkat gerektirir.
4. Görüntüleme ve Tanı: Bir portaldan ince bir kamera (artroskop) subtalar ekleme veya ayak bileği arkasındaki boşluğa sokulur. Ekrana yansıyan büyütülmüş görüntü ile eklem yüzeyleri, kıkırdak, sinovya, bağlar ve kemik yapılar detaylı olarak incelenir.
5. Cerrahi Tedavi: Diğer portallardan özel ince cerrahi aletler (shaver, probe, kesici, tutucu vb.) sokularak tespit edilen patolojilere yönelik işlemler yapılır:
   
   • İltihaplı sinovyanın temizlenmesi (Sinovektomi).
   • Kıkırdak saçaklarının traşlanması (Debridman/Kondroplasti).
   • Serbest kemik/kıkırdak parçalarının çıkarılması.
   • Kemik çıkıntılarının (spur) veya Os Trigonum’un traşlanması (Sıkışma tedavisi).
   • Kıkırdak hasarlarında mikrokırık uygulaması.
   • Tarsal koalisyonun kesilerek ayrılması (rezeksiyon).
6. Kapatma: İşlem bitince aletler çıkarılır, portallar genellikle tek bir dikişle veya özel bantlarla kapatılır.

Prof. Dr. Murat Bozkurt, arka ayak artroskopisi konusunda gerekli uzmanlık ve deneyime sahip olup, bu ameliyatı Ankara’da gerçekleştirmektedir.

Riskler, Faydalar ve İyileşme Süreci

• Faydalar: Minimal invaziv bir yöntem olması nedeniyle açık cerrahiye göre potansiyel olarak daha az ameliyat sonrası ağrı, daha küçük yara izleri ve daha hızlı başlangıç iyileşmesi sunar. Eklem içinin detaylı görülmesini ve birçok patolojinin aynı anda tedavi edilmesini sağlar. Özellikle sıkışma sendromları, serbest cisimler ve sinovit tedavisinde etkilidir.
• Riskler:
  
  • Genel cerrahi riskleri (enfeksiyon, DVT, anestezi riskleri).
  • Spesifik Riskler: Arka ayak artroskopisinin en önemli riski sinir hasarıdır. Özellikle Sural sinir (ayak bileği dışı ve ayak dış kenarında his kaybı/yanma) ve Posterior tibial sinir veya dalları (topuk ve ayak tabanında his kaybı/yanma) portal yerlerine yakın oldukları için yaralanma riski taşır. Bu genellikle geçicidir ancak nadiren kalıcı olabilir. Tendon yaralanması (Aşil, peroneal, FHL), eklem sertliği, devam eden ağrı, portal yerlerinde iyileşme sorunları, kompleks bölgesel ağrı sendromu (CRPS) gibi riskler de vardır.
• İyileşme Süreci: Ameliyat sırasında yapılan işlemlere bağlı olarak değişkenlik gösterir.
  
  • İmmobilizasyon ve Yük Verme: Sadece basit bir temizleme (debridman/sinovektomi) yapıldıysa, bazen kısa süreli bandaj ve erken yük vermeye izin verilebilir. Ancak kemik traşlaması, mikrokırık gibi işlemler yapıldıysa, genellikle birkaç hafta (2-6 hafta veya daha uzun) süreyle alçı veya yürüme botu içinde yük vermemek veya korumalı yük vermek gerekebilir.
  • Fizik Tedavi: Mutlaka gereklidir. İmmobilizasyon sonrası başlanır. Amaç; subtalar ve ayak bileği eklem hareket açıklığını geri kazanmak, şişliği kontrol etmek, kas gücünü (özellikle peroneal ve baldır kasları) artırmak, denge ve propriosepsiyonu geliştirmek ve normal yürüyüşü sağlamaktır.
  • Süreç: Normal günlük aktivitelere dönüş birkaç hafta ila birkaç ay sürebilir. Daha yorucu aktivitelere ve spora dönüş ise genellikle 3 ila 6 ay veya daha uzun bir zaman alabilir.

Ankara’da Arka Ayak Artroskopisi ve Prof. Dr. Murat Bozkurt’un Yaklaşımı

Arka ayak artroskopisi, ayak bileği ve ayak cerrahisi konusunda özel uzmanlık ve deneyim gerektiren ileri bir tekniktir. Ankara’da Prof. Dr. Murat Bozkurt, konservatif tedavilere yanıt vermeyen inatçı arka ayak ağrılarının tanı ve tedavisinde bu minimal invaziv yöntemi kullanmaktadır:

• Detaylı Tanısal Süreç: Hastanın şikayetlerinin kaynağını (subtalar eklem, posterior sıkışma, sinüs tarsi vb.) doğru bir şekilde belirlemek için dikkatli muayene, tanısal enjeksiyonlar ve ileri görüntüleme yöntemlerinden (BT, MRG) yararlanır.
• Uygun Hasta Seçimi: Artroskopinin hangi hastalar için uygun ve faydalı olacağını dikkatlice değerlendirir.
• Güvenli Cerrahi Teknik: Ameliyat sırasında özellikle sinir yapılarını korumaya azami özen göstererek, modern artroskopik tekniklerle gerekli tedaviyi (debridman, sıkışma giderme, mikrokırık vb.) gerçekleştirir.
• Kişiselleştirilmiş Rehabilitasyon: Ameliyat sonrası iyileşme sürecini hastanın ihtiyaçlarına göre planlar ve takip eder.

Arka ayak artroskopisi, konservatif tedavilere yanıt vermeyen belirli ayak bileği altı ve arkası sorunlarının tedavisinde etkili, minimal invaziv bir yöntemdir. Ancak anatomik olarak zorlu bir bölge olması ve potansiyel sinir yaralanması riskleri nedeniyle mutlaka bu konuda deneyimli bir cerrah tarafından yapılmalıdır. Ankara’da arka ayak sorunlarınızın teşhis ve tedavisi için Prof. Dr. Murat Bozkurt’un uzmanlığından yararlanabilirsiniz.

Detaylı bilgi ve randevu için Prof. Dr. Murat Bozkurt ile 0312 502 70 74 numaralı telefondan iletişime geçebilirsiniz.