Düz Tabanlık Rehabilitasyonu

Düz Tabanlık (Pes Planus) Nedir? Esnek ve Sert Düz Tabanlık Ayrımı

Düz tabanlık, ayağın iç tarafında bulunması gereken uzunlamasına kavisin (medial longitudinal ark) çökmesi veya hiç oluşmaması durumudur. Bu durum, ayağın yere tam olarak temas etmesine neden olur. Düz tabanlık temel olarak iki ana tipe ayrılır:

1. Esnek Düz Tabanlık (Fleksibl Pes Planus): En sık görülen tiptir. Ayak yere basmadığında (örneğin, kişi otururken veya parmak ucunda yükselirken) kavis belirginleşir, ancak ayak yere tam bastığında kavis kaybolur. Genellikle çocukluk çağında normal bir durum olarak kabul edilir ve çoğu zaman yaş ilerledikçe kendiliğinden düzelir. Erişkinlerde de görülebilir ve asemptomatik (belirtisiz) olabileceği gibi zamanla ağrılı hale de gelebilir.
2. Sert (Rijit) Düz Tabanlık (Rijit Pes Planus): Daha nadir görülür. Ayak yere bassın ya da basmasın, kavis hiçbir zaman oluşmaz. Genellikle altta yatan kemiksel bir anormallik (örneğin, tarsal koalisyon – ayak kemikleri arasında anormal birleşme), nörolojik bir sorun veya ileri derecede artrit gibi daha ciddi bir durumun göstergesidir.

Düz Tabanlığın Nedenleri ve Kimlerde Görülür?

Düz tabanlığın nedenleri yaşa ve tipe göre değişiklik gösterir:

• Çocuklarda:
  
  • Çoğu zaman normal gelişimsel bir evredir (özellikle 6 yaş altına kadar).
  • Bağlarda genel gevşeklik (ligamentöz laksite).
  • Genetik yatkınlık.
• Yetişkinlerde:
  
  • Posterior Tibial Tendon Disfonksiyonu (PTTD): Erişkinlikte sonradan gelişen düz tabanlığın en sık nedenidir. Bu tendon, ayak kavisini destekleyen en önemli yapılardan biridir ve zayıflaması veya yırtılması kavisin çökmesine yol açar.
  • Genetik faktörler, bağ gevşekliği.
  • Aşırı kilo (obezite).
  • Yaşlanma.
  • Romatoid artrit gibi inflamatuar eklem hastalıkları.
  • Travma (ayak veya ayak bileği yaralanmaları).
  • Diyabet (Charcot nöroartropatisi gibi komplikasyonlar).
  • Uzun süre ayakta kalmayı veya sert zeminlerde yürümeyi gerektiren meslekler.
  • Uygun olmayan ayakkabı seçimi.
  • Nöromüsküler hastalıklar.
  • Tarsal koalisyon (genellikle ergenlikte belirti verir).

Düz Tabanlık Belirtileri: Ne Zaman Bir Uzmana Başvurmalı?

Her düz tabanlık belirti vermez. Ancak aşağıdaki durumlarda bir ortopedi uzmanına başvurmak önemlidir:

• Ayak tabanında, topukta veya ayak bileğinin iç kısmında ağrı.
• Ayaklarda ve bacaklarda çabuk yorulma, kramp veya ağırlık hissi.
• Uzun süre ayakta durmakta veya yürümekte zorlanma.
• Ayak bileğinin iç kısmında şişlik (özellikle PTTD durumunda).
• Diz, kalça veya bel ağrıları (düz tabanlığın neden olduğu biyomekanik değişikliklere bağlı olabilir).
• Ayakkabıların iç kısımlarının daha çabuk aşınması.
• Çocuklarda aktivite sırasında ağrı, sık düşme veya oyuna katılmada isteksizlik.
• Arkadan bakıldığında topukların dışa doğru kaymış olması (“too many toes” bulgusu – çok fazla parmak görülmesi).
• Rijit (sert) düz tabanlık şüphesi.

Düz Tabanlık Tanısı Nasıl Konulur? (Prof. Dr. Bozkurt’un Tanısal Yaklaşımı)

Prof. Dr. Murat Bozkurt, Ankara‘daki kliniğinde düz tabanlık tanısını koyarken kapsamlı bir değerlendirme yapar:

• Hasta Öyküsü (Anamnez): Şikayetlerin ne zaman ve nasıl başladığı, ağrının karakteri, ailede benzer sorunların olup olmadığı, hastanın aktivite düzeyi ve kullandığı ayakkabılar gibi bilgiler detaylıca sorgulanır.
• Fizik Muayene:
  
  • Gözlem: Ayakların hem ayakta dururken (yük verirken) hem de otururken (yük vermezken) incelenmesi. Kavisin varlığı, topukların pozisyonu, “too many toes” bulgusu değerlendirilir.
  • Jack Testi (Parmak Ucu Testi): Başparmağın pasif olarak yukarı kaldırılmasıyla kavisin oluşup oluşmadığına bakılır (esnek/rijit ayrımında yardımcıdır).
  • Tek Ayak Parmak Ucu Yükselme Testi: Posterior tibial tendonun gücünü değerlendirmek için önemlidir.
  • Eklem Hareket Açıklığı Muayenesi: Ayak bileği ve subtalar eklem hareketleri kontrol edilir. Rijit düz tabanlıkta bu hareketler kısıtlı olabilir.
  • Kas Gücü Muayenesi: Özellikle posterior tibial tendon ve diğer ayak-ayak bileği kaslarının gücü test edilir.
  • Yürüyüş (Gait) Analizi: Hastanın yürüme paterni incelenir.
• Görüntüleme Yöntemleri:
  
  • Röntgen: Ayakta basarak çekilen röntgenler, kemiklerin dizilimini, kavisin yüksekliğini, olası artrit veya tarsal koalisyon bulgularını değerlendirmek için istenir.
  • Ultrasonografi (USG) veya Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Özellikle posterior tibial tendon gibi yumuşak dokuların durumunu değerlendirmek veya diğer patolojilerden şüphelenildiğinde gerekebilir.
  • Bilgisayarlı Tomografi (BT): Tarsal koalisyon gibi kemiksel patolojilerin detaylı incelenmesi için nadiren istenebilir.

Düz Tabanlık Rehabilitasyonunun Temel Amaçları

Semptomatik düz tabanlık vakalarında rehabilitasyon programının başlıca hedefleri şunlardır:

• Ağrıyı ve rahatsızlığı azaltmak.
• Ayak ve ayak bileği kaslarını (özellikle kavis destekleyici kasları) güçlendirmek.
• Gergin olan kas ve tendonları (özellikle Aşil tendonu) esnetmek.
• Dengeyi ve propriyosepsiyonu (vücudun pozisyonunu algılama yeteneği) geliştirmek.
• Doğru yürüme mekaniklerini ve basma alışkanlıklarını kazandırmak.
• Ayak fonksiyonlarını iyileştirmek ve günlük yaşam aktivitelerine katılımı artırmak.
• Uzun vadede oluşabilecek ikincil sorunları (diz, kalça, bel ağrıları gibi) önlemek.

Rehabilitasyon Yöntemleri: Adım Adım Sağlığa

Prof. Dr. Murat Bozkurt, Ankara‘da düz tabanlık rehabilitasyonu için hastanın yaşına, düz tabanlık tipine, semptomlarının şiddetine ve altta yatan nedenlere göre kişiye özel bir program oluşturur.

• Germe Egzersizleri:
  
  • Aşil Tendonu ve Baldır Kasları Germe: Düz tabanlıkta sıkça görülen Aşil tendon kısalığını gidermek için çok önemlidir.
  • Diğer gergin kas gruplarına yönelik germe egzersizleri.
• Güçlendirme Egzersizleri:
  
  • Ayak İçi (İntrinsik) Kas Güçlendirme: Havlu toplama, parmakla bilye yakalama, “kısa ayak” (short foot) egzersizi gibi egzersizlerle ayak tabanındaki küçük kaslar güçlendirilir.
  • Posterior Tibial Tendon Güçlendirme: Direnç bandıyla inversiyon (ayağı içe çevirme), parmak ucu yükselme (özellikle içe doğru ağırlık vererek) egzersizleri.
  • Peroneal Kas Güçlendirme: Ayak bileği stabilitesi için eversiyon (ayağı dışa çevirme) egzersizleri.
  • Bacak ve Kalça Kasları Güçlendirme: Tüm alt ekstremite biyomekaniğini iyileştirmek için kalça abdüktörleri, ekstansörleri ve core bölgesi kasları da çalıştırılır.
• Denge ve Propriyosepsiyon Egzersizleri: Tek ayak üzerinde durma, denge tahtası veya yumuşak zemin üzerinde yapılan egzersizler.
• Yürüyüş Eğitimi ve Biyomekanik Düzeltmeler: Doğru basma ve yürüme paterninin yeniden öğretilmesi.
• Tabanlık (Ortotik) Kullanımı ve Ayakkabı Seçimi:
  
  • Tabanlıklar: Prof. Dr. Murat Bozkurt, gerekli gördüğü durumlarda kişiye özel yapım veya hazır destekleyici tabanlıklar önerebilir. Tabanlıklar, ayak kavisini destekleyerek ağrıyı azaltır, biyomekaniği düzeltir ve yorgunluğu engeller.
  • Ayakkabı Seçimi: Destekleyici, iyi bir kavis desteği olan, topuk kısmı sert ve ayağı iyi kavrayan ayakkabılar tercih edilmelidir. Yalınayak veya çok düz, desteksiz ayakkabılardan kaçınılmalıdır (bazı özel durumlar ve egzersizler hariç).
• Aktivite Düzenlemesi: Ağrılı dönemlerde, semptomları artıran aktivitelerden (uzun süre ayakta kalma, koşma gibi) geçici olarak kaçınılması veya süresinin azaltılması önerilebilir.

Farklı Düz Tabanlık Tiplerine Göre Rehabilitasyon Yaklaşımları

• Çocuklarda Esnek Düz Tabanlık ve Takip: Belirti vermeyen esnek düz tabanlıkta genellikle tedavi gerekmez, sadece takip yeterlidir. Aileye uygun ayakkabı seçimi ve genel ayak sağlığı konusunda bilgi verilir. Ağrılı durumlarda nazik egzersizler ve destekleyici tabanlıklar önerilebilir.
• Yetişkinlerde Semptomatik Esnek Düz Tabanlık Rehabilitasyonu: Yukarıda belirtilen kapsamlı rehabilitasyon programı (germe, güçlendirme, denge, tabanlık, ayakkabı modifikasyonu) uygulanır.
• Erişkin Edinilmiş Düz Tabanlık (Posterior Tibial Tendon Disfonksiyonu – PTTD) Rehabilitasyonu: PTTD’nin evresine göre tedavi planı değişir. Erken evrelerde rehabilitasyon ve ortezlerle (tabanlık, AFO-ayak bileği ortezi) başarılı sonuçlar alınabilirken, ileri evrelerde cerrahi tedavi ve ardından yoğun rehabilitasyon gerekebilir.
• Cerrahi Sonrası Rehabilitasyon: Rijit düz tabanlık, ilerlemiş PTTD veya diğer yapısal sorunlar nedeniyle cerrahi tedavi uygulanan hastalarda, ameliyat sonrası iyileşmeyi optimize etmek, eklem hareketini ve gücünü geri kazandırmak için Prof. Dr. Murat Bozkurt tarafından özel olarak planlanmış, aşamalı bir rehabilitasyon programı hayati önem taşır.

Ankara’da Düz Tabanlık Rehabilitasyonu: Prof. Dr. Murat Bozkurt ile Bireyselleştirilmiş Çözümler

Prof. Dr. Murat Bozkurt, Ankara‘da düz tabanlık şikayetiyle başvuran çocuk ve yetişkin hastalarına, doğru tanı koyma ve kişiye özel tedavi planı oluşturma konusunda engin bir deneyime sahiptir. Yaklaşımı;

• Hastanın detaylı değerlendirilmesi ve düz tabanlık tipinin doğru saptanması.
• Gerekli durumlarda ileri görüntüleme yöntemlerinin kullanılması.
• Bireyselleştirilmiş rehabilitasyon programlarının tasarlanması ve Ankara‘daki deneyimli fizyoterapistlerle işbirliği içinde yönetilmesi.
• Uygun tabanlık ve ayakkabı seçimi konusunda danışmanlık.
• Konservatif tedavinin yetersiz kaldığı veya yapısal bir sorun olduğu durumlarda cerrahi tedavi seçeneklerinin değerlendirilmesi ve uygulanması.
• Cerrahi sonrası rehabilitasyon sürecinin titizlikle takip edilmesi.

Düz Tabanlık ve Günlük Yaşam: Korunma ve Yönetim İpuçları

• Mümkün olduğunca ideal kilonuzu koruyun.
• Destekleyici ve ayağınıza uygun ayakkabılar giyin.
• Özellikle sert zeminlerde uzun süre yalınayak yürümekten veya koşmaktan kaçının.
• Ayak ve bacak kaslarınızı güçlendirecek ve esnetecek düzenli egzersizler yapın.
• Ağrı hissettiğinizde aktivitelerinize ara verin ve zorlamayın.