Omuz Kıkırdak Cerrahisi

Omuz Eklem Kıkırdağı ve Fokal Hasarlar

Omuz eklemini (glenohumeral eklem) oluşturan humerus başı ve glenoid yüzeyleri, hiyalin kıkırdak adı verilen pürüzsüz, beyaz, dayanıklı ve esnek bir doku ile kaplıdır. Bu kıkırdak, eklem hareketleri sırasında kemiklerin birbirine sürtünmesini engelleyerek ağrısız harekete olanak tanır ve yükleri emer.

Fokal Kıkırdak Hasarı vs. Yaygın Kireçlenme (Omartroz): Bu yazıda bahsedilen durum, omuz ekleminde kıkırdağın geniş bir alanda yaygın olarak aşındığı omuz kireçlenmesinden (omartroz) farklıdır. Burada odaklanılan, eklemin belirli bir bölgesinde (humerus başında veya glenoidde), çevresi nispeten sağlam olan kıkırdakta meydana gelen sınırlı alandaki tam kat veya tama yakın kıkırdak kayıplarıdır (fokal defektler).

Omuz Kıkırdak Cerrahisinin Amacı: Bu cerrahi yöntemlerin temel hedefleri:

• Hasarlı kıkırdak yüzeyini onarmak, yenilemek veya restore etmek.
• Ağrıyı ve takılma, kilitlenme gibi mekanik semptomları azaltmak.
• Omuz fonksiyonlarını (hareket açıklığı, güç) iyileştirmek.
• Kıkırdak hasarının ilerleyerek yaygın omuz kireçlenmesine dönüşmesini engellemek veya geciktirmek.

Omuzda Kıkırdak Hasarı Neden Oluşur? Risk Faktörleri

Omuz eklemindeki fokal kıkırdak hasarları genellikle şu nedenlerle meydana gelir:

• Travma (Özellikle Omuz Çıkıkları): En sık nedenlerden biridir. Omuz çıkığı sırasında humerus başı glenoid kenarına çarpabilir. Bu çarpma sonucu humerus başında (tipik olarak arka-üstte Hill-Sachs lezyonu) veya glenoidin kenarında (özellikle ön-altta Bankart lezyonu ile birlikte kemiksel defekt) kıkırdak ve altındaki kemikte hasar oluşabilir. Doğrudan darbe veya kırıklar da kıkırdak hasarına yol açabilir.
• Tekrarlayan Mikrotravma / Aşırı Kullanım: Diz kadar belirgin olmasa da, özellikle fırlatma sporları gibi tekrarlayan ve zorlayıcı omuz hareketleri zamanla kıkırdakta yıpranmaya ve lokal hasara neden olabilir.
• Osteokondritis Dissekans (OCD): Daha nadir olarak omuzda (genellikle humerus başında) kıkırdağın altındaki kemiğin bir kısmının kanlanmasının bozularak ayrışması durumudur.
• Avasküler Nekroz (AVN): Humerus başının kanlanmasının çeşitli nedenlerle (kortizon kullanımı, alkol, bazı hastalıklar) bozulması sonucu kemik dokusunun ölmesi ve çökmesiyle birlikte üzerindeki kıkırdak da hasar görür.
• Kronik İnstabilite: Tekrarlayan omuz çıkıkları veya gevşekliği (instabilite), zamanla eklem yüzeylerinde anormal sürtünmeye ve kıkırdak aşınmasına yol açabilir.

Omuz Kıkırdak Hasarının Belirtileri Nelerdir?

Omuz kıkırdak hasarlarının belirtileri genellikle belirsiz olabilir ve diğer omuz sorunlarıyla (labrum yırtığı, rotator kılıf sorunu, sıkışma sendromu gibi) karışabilir. Olası belirtiler şunlardır:

• Derin Omuz Ağrısı: Genellikle aktiviteyle artan, omuzun içinde hissedilen ağrı.
• Mekanik Belirtiler: Omuz hareketleri sırasında klik sesi, takılma, kilitlenme veya sürtünme (krepitasyon) hissi. Bu belirtiler fokal kıkırdak hasarını düşündüren önemli bulgulardır.
• Hareket Kısıtlılığı: Ağrı veya mekanik engel nedeniyle omuz hareketlerinde kısıtlılık.
• Güvensizlik Hissi: Nadiren omuzda boşalma veya instabilite hissi.
• Lokalize Ağrı: Hasarın yerine bağlı olarak belirli hareketlerde (örn. kolu belirli bir pozisyona getirince) ortaya çıkan ağrı.

Omuz Kıkırdak Hasarı Tanısı Nasıl Konulur?

Fokal kıkırdak hasarlarının tanısı için dikkatli bir değerlendirme gerekir:

• Detaylı Öykü: Geçirilmiş omuz çıkığı öyküsü, travma mekanizması, belirtilerin (ağrı, takılma vb.) ne zaman ve nasıl ortaya çıktığı, hangi hareketlerin şikayetleri artırdığı öğrenilir.
• Fizik Muayene: Omuzun hareket açıklığı, kas gücü, stabilitesi değerlendirilir. Takılma veya klik sesini ortaya çıkarmaya yönelik özel manevralar denenebilir, ancak bulgular spesifik olmayabilir. Hassas noktalar belirlenir.
• Görüntüleme Yöntemleri:
  
  • Röntgen (X-ray): Genellikle izole kıkırdak hasarlarını göstermede yetersizdir. Ancak kemiksel sorunları (kırık, Hill-Sachs lezyonu, glenoid kemik kaybı, OCD, ileri evre kireçlenme) dışlamak veya tespit etmek için çekilir.
  • Bilgisayarlı Tomografi (BT): Özellikle kemiksel defektlerin (Hill-Sachs, glenoid kemik kaybı) boyutunu ve şeklini değerlendirmede faydalıdır.
  • Manyetik Rezonans (MR) Görüntüleme veya MR Artrografi (MRA): Kıkırdak hasarı tanısında en önemli görüntüleme yöntemidir. Kıkırdağın durumunu, hasarın yerini, boyutunu, derinliğini, altındaki kemik yapısını doğrudan gösterir. Ayrıca labrum, rotator kılıf gibi eşlik eden yumuşak doku yaralanmalarını da ortaya koyar. MR Artrografi (eklem içine kontrast madde verilerek çekilen MR), özellikle küçük veya şüpheli kıkırdak ve labrum lezyonlarını göstermede standart MR’dan daha hassastır.
• Tanısal Artroskopi: Görüntüleme yöntemlerinin yetersiz kaldığı veya kesin tanı konulamayan durumlarda, ya da zaten cerrahi planlanan hastalarda, omuz ekleminin kamera ile doğrudan incelenmesi (artroskopi) kesin tanıyı koydurur ve aynı seansta tedaviye olanak tanır.

Omuz Kıkırdak Cerrahisi Seçenekleri

Omuzdaki fokal kıkırdak hasarlarının cerrahi tedavisi için dizde kullanılanlara benzer prensiplerde çeşitli yöntemler mevcuttur. Ancak omuz ekleminin anatomisi ve biyomekaniği farklı olduğu için uygulama teknikleri ve başarı oranları dize göre değişebilir. Prof. Dr. Murat Bozkurt, hastanın ve hasarın özelliklerine göre en uygun yöntemi seçer:

1. Artroskopik Debridman / Kondroplasti (Temizleme/Traşlama): Hasarlı kıkırdaktan kopmuş serbest parçaların temizlenmesi ve pürüzlü, saçaklanmış kıkırdak kenarlarının özel aletlerle traşlanarak düzeltilmesi işlemidir. Sadece geçici rahatlama sağlar, kıkırdağı onarmaz. Genellikle küçük, yüzeyel hasarlarda veya başka bir işlem sırasında ek olarak yapılır.
2. Kemik İliği Uyarma Teknikleri (Mikrokırık / Nanokırık): Hasarlı kıkırdağın altındaki kemiğe küçük delikler açılarak, kemik iliğinden gelen kök hücrelerin ve kanın burada bir tamir dokusu (fibrokıkırdak) oluşturması hedeflenir. Omuzda, özellikle glenoid (yuva) tarafında sonuçları dize göre daha az tahmin edilebilirdir. Genellikle genç hastalarda ve küçük (< 2 cm²) defektlerde denenebilir.
3. Osteokondral Otogreft Nakli (Mozaikplasti / OAT): Hastanın kendi diz veya omuz ekleminin yük taşımayan bölgelerinden alınan kıkırdak-kemik silindirlerinin hasarlı bölgeye nakledilmesidir. Omuzda uygulanması teknik olarak dize göre daha zordur. Genellikle humerus başındaki (topuz) küçük-orta boyutlu defektler için uygundur. Donör saha morbiditesi ve greft sayısının sınırlı olması dezavantajlarıdır.
4. Osteokondral Allogreft Nakli: Doku bankasından temin edilen, boyutları uygun taze veya dondurulmuş kadavra kıkırdak-kemik greftlerinin hasarlı bölgeye nakledilmesidir. Özellikle humerus başı veya glenoiddeki büyük (> 2-3 cm²) defektler için iyi bir seçenektir. Uygun greftin bulunması, maliyet ve çok düşük de olsa hastalık/red riski dezavantajlarıdır. Teknik olarak zordur.
5. Otolog Kondrosit İmplantasyonu / Nakli (ACI / MACI): İki aşamalı (kıkırdak biyopsisi + laboratuvarda hücre çoğaltma ve ikinci ameliyatla nakil) bir yöntemdir. Büyük defektlerde hiyalin benzeri kıkırdak oluşturma potansiyeli vardır. Omuzda dize göre daha az sıklıkla uygulanır, teknik olarak zorludur, maliyetlidir ve çok uzun bir rehabilitasyon süreci gerektirir. Genellikle humerus başındaki büyük defektler için saklı tutulur.
6. Diğer Teknikler: Yeni geliştirilen sentetik veya biyolojik iskeleler (scaffold) kullanılarak yapılan onarımlar, biyolojik destekleyici tedaviler (PRP, kök hücre uygulamaları – kanıtları henüz sınırlı) gibi yöntemler de araştırma ve geliştirme aşamasındadır.

Cerrahi Seçimi, Riskler, Faydalar ve Uzun İyileşme Süreci

Omuz kıkırdak cerrahisi yönteminin seçimi birçok faktöre bağlıdır: Hasarın boyutu, yeri (humerus başı mı, glenoid mi), derinliği, hastanın yaşı, aktivite beklentisi, omuzda eşlik eden başka sorunlar (instabilite, rotator kılıf yırtığı vb.) ve cerrahın bu konudaki deneyimi. Glenoid (yuva) tarafındaki defektlerin tedavisi genellikle humerus başı defektlerine göre daha zorludur ve sonuçları daha az tahmin edilebilirdir.

• Faydalar: Başarılı bir cerrahi sonrası ağrının azalması, takılma gibi mekanik semptomların giderilmesi, omuz fonksiyonlarının iyileşmesi ve potansiyel olarak omuz kireçlenmesinin ilerlemesinin yavaşlatılması hedeflenir.
• Riskler: Her ameliyatta olan genel riskler (enfeksiyon, kanama, sinir hasarı, anestezi riskleri, omuz sertliği/donuk omuz) mevcuttur. Kıkırdak cerrahisine özgü riskler arasında uygulanan tamirin veya naklin başarısız olması (kaynamama, kıkırdağın erimesi/dökülmesi), mozaikplastide greft alınan yerde ağrı, semptomların devam etmesi veya tekrarlaması, ileride tekrar ameliyat ihtiyacı sayılabilir.
• İyileşme Süreci: Omuz kıkırdak cerrahisi sonrası rehabilitasyon çok önemlidir, uzun sürer ve ciddi kısıtlamalar gerektirir. Başarı için hastanın sabrı ve uyumu şarttır.
  
  • Kol Askısı (Sling) Kullanımı: Tamir edilen veya nakledilen kıkırdağı korumak için genellikle ameliyat sonrası 4 ila 6 hafta veya daha uzun süre kol askısı kullanmak gerekir.
  • Hareket ve Aktivite Kısıtlamaları: Ameliyat sonrası haftalarca, hatta aylarca omuz hareketleri ve kola yük bindirme (ağırlık kaldırma, itme, çekme) kısıtlanır. Bu kısıtlamalar yapılan işleme ve hasarın yerine göre değişir.
  • Aşamalı Fizik Tedavi: Rehabilitasyon çok yavaş ve kontrollü bir şekilde ilerler. Pasif hareketlerle başlanır, zamanla aktif hareketlere ve aylar sonra güçlendirme egzersizlerine geçilir. Amaç, hem hareketi geri kazanmak hem de tamir bölgesine zarar vermemektir.
  • Spora Dönüş: Normal günlük aktivitelere dönüş birkaç ay alabilir. Temas sporları, fırlatma sporları veya ağır işlere dönüş ise genellikle 9 ila 18 ay gibi çok uzun bir süre gerektirir ve her zaman tam olarak mümkün olmayabilir.

Ankara’da Omuz Kıkırdak Cerrahisi ve Prof. Dr. Murat Bozkurt’un Yaklaşımı

Omuz eklemindeki fokal kıkırdak hasarları, tanı ve tedavisi özellikli durumlar olup, bu konuda uzmanlaşmış bir ortopedi cerrahının deneyimini gerektirir. Ankara’da Prof. Dr. Murat Bozkurt, omuz kıkırdak sorunları yaşayan hastalara modern tanı ve tedavi olanakları sunmaktadır.

Prof. Dr. Bozkurt’un yaklaşımı:

• Hassas Tanısal Süreç: Özellikle MR Artrografi gibi ileri görüntüleme yöntemleri ve gerektiğinde artroskopik değerlendirme ile kıkırdak hasarının boyutunu, yerini ve eşlik eden patolojileri doğru bir şekilde saptar.
• Kişiselleştirilmiş Tedavi Planı: Hastanın yaşı, aktivite seviyesi, beklentileri ve hasarın özelliklerine göre en uygun cerrahi tekniği (debridman, mikrokırık, OAT, allogreft vb.) veya konservatif tedavi seçeneğini belirler. Omuz kıkırdak cerrahisinin teknik zorluklarının farkındadır.
• Titiz Cerrahi Uygulama: Seçilen cerrahi yöntemi, omuz artroskopisi veya açık cerrahi konusunda deneyimiyle, en güncel teknikleri kullanarak uygular.
• Rehabilitasyonun Önemi: Omuz kıkırdak cerrahisi sonrası başarının büyük ölçüde rehabilitasyona bağlı olduğunu bilir ve hastalarını bu zorlu süreçte yakından takip ederek doğru yönlendirmeleri yapar.

Omuz eklemindeki fokal kıkırdak hasarları, ağrı ve fonksiyon kaybına yol açabilen zorlu durumlardır. Modern cerrahi teknikler umut verici çözümler sunsa da, başarılı bir sonuç için doğru tanı, uygun cerrahi yöntemin seçimi ve özellikle uzun ve sabırlı bir rehabilitasyon süreci kritik öneme sahiptir. Ankara’da omuz kıkırdak sorunlarınız için Prof. Dr. Murat Bozkurt’un uzmanlığına başvurabilirsiniz.

Detaylı bilgi ve randevu için Prof. Dr. Murat Bozkurt ile 0312 502 70 74 numaralı telefondan iletişime geçebilirsiniz.